ที่

เทคนิค / วิธีการตรวจสอบบัญชี

ความหมาย

วัตถุประสงค์ของการตรวจสอบ

1

การตรวจดู

(Inspection)

- เป็นการตรวจดูเอกสารหลักฐานต่างๆและทรัพย์สินที่มีรูปร่าง เช่น พันธบัตรรัฐบาล ตั๋วสัญญาใช้เงิน  โฉนดที่ดิน  เอกสารการลงหุ้น

กรมธรรม์ประกันภัย

-  ทรัพย์สินมีอยู่จริง

-  มีกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สิน

-  สภาพของทรัพย์สิน

-ปริมาณของทรัพย์สิน(หากใช้เทคนิคการตรวจนับด้วย)

-  ดูมูลค่าทรัพย์สิน

ข้อจำกัด

-  สินทรัพย์นั้นต้องมีรูปร่าง

2

การสังเกตการณ์

(Observation)

-  เป็นการสังเกตด้วยตา  เพื่อช่วยให้ผู้สอบบัญชีได้ทราบถึงข้อเท็จจริงที่เป็นอยู่ รวมถึงการใช้วิจารณญาณสิ่งที่ได้เห็นและบันทึกไว้เช่น สังเกตการณ์ปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่จ่ายเงินเดือน  สังเกตการณ์ตรวจนับสินค้า สังเกตการณ์อนุมัติและการผ่านเอกสาร  และความเหมาะสมของการปฏิบัติงานว่าได้กระทำตามวิธีที่กำหนดไว้

- ผลงานมีความถูกต้อง  เชื่อถือได้

- มีการปฏิบัติตามระบบที่กำหนดไว้

ข้อจำกัด

-  ข้อมูลที่ได้มาจากการปฏิบัติงานจริงในช่วงเวลาที่สังเกตเท่านั้น  ซึ่งอาจจะไม่จริงทั้งหมด ถ้าจะให้สามารถสรุปรวมได้ต้องหาเอกสารหลักฐานเพิ่มเติมมายืนยันเพื่อให้หน่วยงานที่รับตรวจยอมรับ ข้อสังเกตและยินยอมแก้ไขตามข้อสังเกตของผู้ตรวจสอบ

3

การตรวจนับ

(Counting)

- เป็นการพิสูจน์ปริมาณและคุณภาพของสิ่งที่ต้องการตรวจว่ามีอยู่จริง  ครบถ้วนตามที่บันทึกไว้โดยตรงให้เห็นด้วยตาตนเอง สภาพของสินทรัพย์(ชำรุด / เสียหาย)  การเก็บดูแลรักษา

-  พิสูจน์ความมีอยู่จริง เช่น  เงินสด  สินค้า  หลักทรัพย์

-  มีการแสดงมูลค่าถูกต้อง

- มีกรรมสิทธิ์และภาระผูกพัน

4

การยืนยันยอด

(Confirmation)

-เป็นการที่ผู้ตรวจสอบขอให้บุคคลภายนอกซึ่งทราบเกี่ยวกับหลักฐานต่าง ๆ ให้การยืนยันเป็นลายลักษณ์อักษรมายังผู้ตรวจสอบโดยตรง  เป็นหลักฐานที่เชื่อถือได้มากที่สุด  ถ้าปฏิบัติโดยถูกต้อง  และผู้ตรวจสอบต้องควบคุมและสอบทานการยืนยันยอด รวมทั้งการจัดส่งให้ผู้รับเอง  และต้องเป็นผู้รับคำตอบโดยตรง

-  พิสูจน์ความถูกต้องครบถ้วน  เช่น  ลูกหนี้ เจ้าหนี้  เงินฝากธนาคาร  เงินรับฝาก  เป็นต้น

-  กรรมสิทธิ์ในสินทรัพย์และภาระผูกพัน

-  พิสูจน์ความมีอยู่จริง

-  มีการแสดงมูลค่าถูกต้อง

ข้อจำกัด

-  อาจไม่ได้รับความร่วมมือในการตอบยืนยันให้ผู้ตรวจสอบ

5

การตรวจสอบเอกสารใบสำคัญ

(Examination of original documents)  หรือการตรวจ Vouching

-  เป็นการตรวจสอบเอกสารหลักฐานที่บันทึกไว้ในสมุดบัญชี เช่น  ใบกำกับสินค้าใบกำกับภาษี  ใบเสร็จรับเงิน กรมธรรม์ประกันชีวิต  สัญญาต่าง ๆ และใบสำคัญจ่าย

- พิสูจน์ความถูกต้องของเอกสารกับรายงานบัญชี

-  รายการเกิดขึ้นจริง

-  มีกรรมสิทธิ์และภาระผูกพัน

-  มีการตีราคาหรือการแสดงมูลค่า

-  การแสดงรายการและการเปิดเผยข้อมูลในงบการเงิน

ข้อควรระวัง

- เอกสารนั้นเป็นเอกสารจริง  มิใช่เอกสารปลอม  (โดยเฉพาะในกรณีที่การควบคุมภายในไม่รัดกุม) 

- อาจไม่แสดงถึงสภาพที่มีอยู่จริง  เช่น  สอบทะเบียนรถยนต์ไม่สามารถพิสูจน์ว่ารถมีอยู่จริง

- มีการบันทึกรายการโดยถูกต้อง ครบถ้วน

6

การคำนวณ

(Recomputation)

-  เป็นการคำนวณตัวเลขในบัญชีซึ่งถือเป็นหลักฐานที่เชื่อถือได้มาก เช่น  บวกเลขในสมุดขั้นต้นจำนวนยอดคงเหลือในบัญชีแยกประเภท  คำนวณค่าเสื่อมราคา / หนี้สงสัยจะสูญ  เป็นต้น

-  พิสูจน์ความถูกต้องของตัวเลขในบัญชี

ข้อจำกัด

-  พิสูจน์แต่ความถูกต้องของผลลัพธ์ แต่มิได้พิสูจน์แหล่งที่มาของตัวเลขที่นำมาคำนวณ

7

การตรวจสอบการผ่านรายการ

(Posting)

-  เป็นการตรวจสอบความถูกต้องและความครบถ้วนของการผ่านรายการจากสมุดขั้นต้นไปบัญชีสมุดขั้นปลาย  (แยกประเภท) งบทดลองด้วยเรียกกันว่าการตรวจ  Posting

-  พิสูจน์ความถูกต้องครบถ้วน

ข้อจำกัด

-เป็นการพิสูจน์ความถูกต้องของการคัดลอกข้อมูลเท่านั้นไม่ได้พิสูจน์ความสมบูรณ์ของรายการ

8

การตรวจหารายการผิดปกติ

(Scanning)

-  เป็นการตรวจรายการในสมุดบัญชีต่าง ๆ ในบัญชีแยกประเภท  สมุดขั้นต้น  หรือแหล่งข้อมูลอื่น ๆ

-  ตรวจดูรายการที่ผิดปกติ  ซึ่งอาจทำให้พบข้อผิดพลาดที่สำคัญได้  ทั้งนี้ต้องอาศัยความรู้  ทักษะ  และประสบการณ์ของผู้ตรวจสอบเป็นสำคัญ  เช่น  รายการค่าโทรศัพท์  ค่าน้ำประปาค่าไฟฟ้า  โดยปกติจะมี  12  รายการ  (12 เดือน)  ถ้ามีรายการไม่ครบต้องติดตามให้ได้ข้อเท็จจริง

ข้อสังเกต

- ควรสังเกตจากรายการที่ไม่เป็นไปตามที่ควรจะเป็น  เช่น

รายการจ่ายเกิน  ยกเลิกใบเสร็จที่ใช้แล้ว  มียอดอยู่ผิดด้าน

ข้อจำกัด

-  รายการผิดปกติมิใช่หลักฐาน  แต่เป็นเครื่องชี้ให้ทราบถึงความจำเป็นที่ต้องหาหลักฐาน  หรือใช้เทคนิคอื่น

9

การสอบถาม

(Inquiry)

- เป็นการสอบถามผู้บริหารและพนักงาน  เพื่อให้ได้ทราบข้อเท็จจริงต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องและผู้ตรวจสอบควรทราบซึ่งอาจเป็นลายลักษณ์อักษรหรือวาจา เช่น  เหตุการณ์หลังวันสิ้นปีบัญชีที่สำคัญ  หนี้สิน อาจเกิดขึ้นภายหน้า  และภาระผูกพัน

-  ความมีอยู่จริงหรือเกิดขึ้นจริง

-  ความครบถ้วน

-  กรรมสิทธิ์หรือภาระผูกพัน

-  การตีราคาหรือแสดงมูลค่า

-การแสดงรายการและการเปิดเผยข้อมูลงบการเงิน

ข้อจำกัด

- เป็นเพียงหลักฐานประกอบเท่านั้นจำเป็นต้องพิสูจน์ความเชื่อถือที่ผู้ให้ข้อมูลด้วย

10

การติดตามรายการ

(Tracing)

- เป็นการติดตามตรวจสอบการบันทึกรายการในบัญชีบางรายการที่เกิดขึ้นตั้งแต่ต้นจนจบรายการ(ติดตามตรวจสอบจากหลักฐานไปยังบัญชี)

-  ความครบถ้วน

-  การตีราคาหรือการแสดงมูลค่า

-  การเปิดเผยข้อมูล

11

การตรวจสอบความสัมพันธ์ของข้อมูล

-เป็นการตรวจสอบรายการที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กันเนื่องจากข้อมูลของรายการหนึ่ง ๆอาจมีความสัมพันธ์กับรายการอื่น ๆ ได้ เช่น ขาย – ต้นทุนขาย /รับคืนสินค้า / ลูกหนี้การค้า ซื้อ – เจ้าหนี้การค้า

ลูกหนี้การค้า – ค่าเผื่อหนี้สงสัยจะสูญ

เงินให้กู้ – ดอกเบี้ยรับจากเงินให้กู้

เงินรับฝาก – ดอกเบี้ยจ่าย

ทรัพย์สินถาวร – ค่าเบี้ยประกัน / ค่าเสื่อมราคา

- การแสดงมูลค่า

-ความถูกต้องของรายการที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน

12

การวิเคราะห์เปรียบเทียบ

(Analytical  Tests)

- เป็นวิธีการตรวจสอบที่โดยการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ที่เป็นไปอย่างมีเหตุผลของข้อมูลทางการเงินและข้อมูลอันนี้ไม่ใช่ข้อมูลทางการเงินว่าเป็นไปตามที่คาดหมายไว้หรือไม่  รวมถึงการเปลี่ยนแปลงขึ้นลงที่ผิดปกติ

- พิสูจน์ความถูกต้องของรายการทางการเงิน  เพื่อดูรายการที่ผิดปกติ

จุดเด่น

- ใช้เวลาตรวจสอบและค่าใช้จ่ายเพียงเล็กน้อย

- เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพถ้าใช้กับลักษณะรายการที่มีความสัมพันธ์ชัดเจน

- ช่วยลดการทดสอบในรายละเอียดของแต่ละบัญชีได้หากผู้ตรวจสอบมีความพอใจในความถูกต้องเพียงพอของการตรวจสอบรายการนั้นมีความเสี่ยงและความมีสาระสำคัญต่ำ

ข้อสังเกต

-  หากผลการวิเคราะห์เปรียบเทียบพบว่ามีความต่างที่เป็นสาระสำคัญต่อการตรวจสอบ  ผู้ตรวจสอบต้องสอบถามเหตุผลและใช้เทคนิคการตรวจสอบอื่นเพิ่มเติม

13

การตรวจทาน (Verification)

เป็นการยืนยันความจริง ความถูกต้อง ความแม่นยำ ความสมเหตุสมผล หรือความน่าเชื่อถือของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยการหาหลักฐานยืนยันกับข้อเท็จจริงที่ปรากฏอยู่

- ยืนยันความจริง ความถูกต้อง ความแม่นยำ ความสมเหตุสมผล หรือความน่าเชื่อถือของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง

14

การสืบสวน

เป็นเทคนิคที่ผู้ตรวจสอบจะใช้ในกรณีที่ไม่สามารถค้นพบข้อเท็จจริง ซึ่งคาดว่า มีอยู่หรือควรจะเป็น

ผู้ตรวจสอบต้องค้นหา ข้อเท็จจริง  โดยการสืบสวน

- เพื่อค้นหาข้อเท็จจริง ซึ่งคาดว่า มีอยู่หรือควรจะเป็น